امروزه بسته بندی فلزی به عنوان بخشی از بسته بندی مواد خوراکی در اشکال مختلف با زندگی روزمره مردم عجین بوده و تمام افراد جامعه در اکثر مصارف روزانه خود با یک یا چند شکل مختلف آن روبرو می باشند. به طور کلی و اصطلاحا بسته بندی فلزی اشکال مختلف دارد مانند قوطی کنسرو٬ قوطی نوشابه٬ قوطی آئروسل٬ تیوپ آلومینیومی٬ اسپری ها٬ قوطی های رنگ٬ محصولات پزشکی٬ بسته بندی مواد شیمیایی٬ قوطی های روغنهای غذایی و صنعتی٬ بشکه ها٬ گالن ها و… که ورقهای فولادی و ورقهای آلومینیومی عمده ترین مواد اولیه این صنعت است.
ورقهای فولادی مصرفی در صنعت بسته بندی فلزی مواد غذایی پوششی از جنس قلع با ضخامتی مشخص در هر دو طرف ورق را دارند و در سایر موارد ورقهای آلومینیومی و فولادی هر دو به منظور محافظت دیواره ظرف فلزی و محتوی آن پوششی پلیمری به نام لاک در سطوح داخلی دارند که نوع لاک وابسته به نوع محتوی ظرف بسته بندی متفاوت است.
قوطی های فلزی
قوطی های فلزی با وجود وسعت مصرف و گستردگی توسعه دارای مزایا و معایبی هستند. ازمزایا و معایب بسته بندی فلزی می توان به نکاتی چون: بسته بندی فلزی محیطی غیر قابل نفوذ و محافظت عالی از خواص مواد غذایی حفظ بو٬ طعم٬ رنگ و ارزش غذایی مواد برای مدت طولانی ایجاد می کند.
مزیت بعد قابلیت نگهداری کامل مواد در حالتهای جامد٬ مایع و گازها ومقاومت و استحکام بالا در برابر حرارت است.
دوام و استحکام مکانیکی خوبی در حمل و نقل و انبارکردن و قابلیت تهیه با سایز و فرم های دلخواه و متنوع، ایجاد تسهیلات خاص نظیر جابه جایی در خط تولید به وسیله خاصیت مغناطیسی و قابلیت بازیافت و عدم آلودگی محیط زیست از دیگر محاسن این بسته بندی است.
این بسته بندی ها معایبی نیز دارند که از انجمله می توان به :حمل و نقل و انبارداری قوطی های خالی حجم زیادی اشغال می کند، انبار قوطی ها بایستی عاری از بجار و رطوبت باشد وساخت قوطی فلزی نیاز به تکنولوژی ویژه و دانش فنی بالا دارد اشاره کرد.
در ادامه به دونوع از بسته بندی ها و قوطی پر کاربرد می پردازیم.
مزایای بسته بندی فلزی
بسته بندی فلزی به خصوص بسته بندی قوطی فلزی ، مزایای بسیاری دارد که در زیر به چند مورد از آنها اشاره شده است.
قابلیت تهیه بسته با شکل و اندازه های متنوع
استحکام مکانیکی بالا، لذا تسهیلات خوبی در حمل و نقل و انبار کردن کالا دارد.
مقاومت در شرایط محیطی مختلف و حفظ کالاهای بسیار حساس برای مدت طولانی
قابلیت بازیافت خوب
قابلیت نگهداری کالا در حالت های جامد، مایع و به ویژه گاز
ایجاد تسهیلات خاص نظیر جابه جایی در خط تولید به وسیله ی مغناطیس (در مورد قوطی های فولادی )
سهولت مصرف نظیر اسپری ها، قوطی با درب راحت بازشو
بسته بندي فلزي محيطي غير قابل نفوذ و محافظت عالي از خواص مواد غذايي (حفظ بو٬ طعم٬ رنگ و ارزش غذايي مواد براي مدت طولاني) ايجاد مي کند.
قابليت نگهداري کامل مواد در حالتهاي جامد٬ مايع و گازها.
مقاومت و استحکام بالا در برابر حرارت.
دوام و استحکام مکانيکي خوبي در حمل و نقل و انبارکردن.
قابليت تهيه با سايز و فرم هاي دلخواه و متنوع.
ايجاد تسهيلات خاص نظير جابه جايي در خط توليد به وسيله خاصيت مغناطيسي.
قابليت بازيافت و عدم آلودگي محيط زيست را دارد.
معایب بسته بندی قوطی فلزی
بسته های فلزی، از جمله بسته بندی قوطی فلزی معایبی دارد که در زیر به چند نمونه اشاره شده است.
- افزایش قیمت تمام شده محصول نهایی
- نیاز به فن آوری ویژه و دانش فنی بالا
- محدودیت در بسته بندی بعضی از محصولات
کاربرد بسته های فلزی بسیار متنوع می باشد و امروزه می تواند تسهیلات فراوانی را در عرضه کالا فراهم نماید.
بسته هاي فلزي براي حالات مختلف محصولات (گاز، جامد و مایع) استفاده می شوند. براي حالت گازي می توان کپسول هاي سوخت و اسپري ها؛ براي حالت مایع، قوطی های روغن های خوراکی، ماشین آلات و نوشابه و براي حالت جامد به انواع کنسروها اشاره نمود.
همان گونه که امروزه مشاهده می شود بسته هاي فلزي از قوطی هاي کوچک کنسرو تا بشکه ها و ظروف بزرگ، براي بسته بندي اقلام مختلف استفاده می شوند.
مزایای قوطی‌های آلومینیومی
آلومینیوم به دلیل فراوانی، دوام بالا، وزن سبک و هدایت فلزی پرکاربرد می‌باشد. این فلز پرکاربرد در انواع کالاها مثل قطعات هواپیما، قطعات کامپیوتر، قوطی‌های بسته بندی مواد غذایی و غیره به کار می‌روند.
حال به بررسی برخی مزایای قوطی‌های آلومینیومی می‌پردازیم:
قوطی‌های آلومینیومی صد در صد قابل بازیافت هستند و تقریبا بدون محدودیت و بدن از دست دادن کیفیت و دوام، بازیافت می‌شوند.
میزان بازیافت قوطی‌های آلومینیومی 68 درصد است که بیشتر از میزان بازیافت هر ماده‌ی دیگر است.
استفاده از آلومینیوم بازیافت شده در تولید قوطی‌های بسته بندی مواد غذایی 95 درصد کمتر از حالتی که از آلومینیوم خام استفاده می‌شود، انرژی مصرف می‌کند.
بادوام است و در حمل نقل آن مشکلی پیش نمی‌آید.
معایب قوطی‌های آلومینیومی
در سال 2005 صنعت آلومینیوم تنها 140 میلیون تن گاز CO2 تولید کرده است.
آلومینیوم یک منبع غیر تجدید پذیر است و 2 تا 4 تن بوکسیت برای تولید یک تن آلومینیوم از طریق فرآیندهای ذوب و پالایش، مصرف می‌شود.
تولید آلومینیوم بسیار هزینه‌بر است و بیش از 2.3 میلیارد دلار در سال برای تولید آلومینیوم مصرف می‌شود.
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که BPA که یک پوشش شیمیایی در برخی قوطی‌های آلومینیومی است، ممکن است خطراتی برای سلامتی ایجاد کند.
بازرسي ظاهري و چگونگي نگهداري بسته بندي فلزي
1- زنگ زدگي: در سطوح داخلي و خارجي قوطي باعث سوراخ شدن قوطي مي شود و موجبات فساد محتوي آن را فراهم مي کند٬ که به علت نگهداري طولاني مدت در مناطق مرطوب٬ سرد کردن بيش از حد قوطي ها و تعريق آنها و… مي باشد.
2- تورم قوطي: گاهي منجر به انفجار قوطي مي شود و در بعضي موارد باعث نشتي درزهاي قوطي مي شود که علتهاي متفاوتي دارد اما خطرناک ترين آنها فساد ميکروبي آن مي باشد٬ يخ زدگي محتوي آن٬ تغييرات جوي درمحل توليد و مصرف٬ واکنشهاي شيميايي بين جدار قوطي و اسيدهاي آلي موجود در غذا و… از ديگر دلايل آن مي باشند.
4- چين خوردگي: معمولاً در سر يا کف و در انتهاي دو طرف ديواره ايجاد مي شود که اندازه گيري آن بصري بوده و وسيله ي دقيقي به منظور اندازه گيري آن وجود ندارد٬ اما چين خوردگي نبايد در حدي باشد که نشتي ايجاد کند.
